راهنمای نمونه گیری

1-نمونه ی خلط

این آزمایش برای بررسی ارگانیسم هایی که منجر به عفونت در دستگاه تنفسی شده اند به کار می رود.
به عبارتی هدف از آزمایش خلط، تشخیص علت عفونتهای مجاری تنفسی تحتانی با روشهای میکروسکوپی و کشت با روش کمی و در نهایت تست حساسیت دارویی می باشد. در برخی کشورها خلط از نظر وجود تخم گونه های پاراگونیموس و لارو استرونژیلوئیدس استرکورالیس نیز بررسی میگردد. در بیماران مبتلا به ایدز هنگامیکه درخواست از نظر پنوموسیستیس کارینی وجود داشته باشد، رنگ آمیزی اختصاصی باید انجام شود و روش نمونه گیری صحیح بایستی به بیمار آموزش داده شود.

نحوه نمونه گیری:

• نمونه صبحگاهی بهتر است.
• بهتر است بیمار ناشتا باشد لازم است قبل از گرفتن خلط ,دهان چند بار با آب شسته شود. بیمار نفس عمیق از راه بینی کشیده و برای لحظه ای نفس خود را در سینه حبس نمایدو سپس با سرفه عمیق خلط را داخل ظرف مربوطه تخلیه کند.
• در صورتیکه بیمار نتواند با سرفه کردن نمونه خلط را جمع آوری نماید باید به وی توصیه گردد که روش هایی چون استشناق بخار آب یا غرغره اب نمک رقیق 10% استفاده نماید.
• سعی شود نمونه آب دهان نباشد,آب دهان شفاف وابکی است ولی خلط چسبندگی دارد.
• در مواردی که سرفه بدون خلط بوده و نمونه گیری سخت است می‌توان بصورتی که در ادامه گفته می شود، عمل نمود: بیمار سر را بر روی بخار آب گرفته و چندین بار تنفس عمیق انجام می دهد تا تولید خلط راحت تر صورت بگیرد، هم چنین بیمار بر روی صندلی نشسته و شخص دیگری چند بار از پشت بین دو کتف او ضربه می زند؛ بعد بیمار به سمت جلو خم شده و در حالی که ظرف نمونه گیری را زیر دهان خود گرفته است با تنفس چند سرفه عمیق می کند، به طوری که مطمئن باشد نمونه تخلیه شده ، خلطِ  درون ریه ها بوده و آب دهان نمی باشد.
• نمونه در ظرف مخصوص ارائه شده توشط ازمایشگاه یا ظرف تمیز ریخته شود و سریع به آزمایشگاه تحویل گردد. هم چنین توجه شود که حتما روی ظرف نام و مشخصات بیمار درج شده باشد.

 

شرایط نگهداری نمونه و نحوه انتقال:

• نمونه پس از تهیه در دمای یخچال نگهداری شده و همان روز به ازمایشگاه تحویل داده شود.
• حین حمل ,نمونه از گرما و نور مستقیم آفتاب دور نگه داشته شود.
• ماندن بیش از حد نمونه خلط در خارج از آزمایشگاه بر نتیجه آزمایش تاثیر میگذارد

 

2-نمونه ی سیتولوژی ادرار

سیتولوژی بخشی از آزمایشگاه است که به بررسی و تشخیص بیماری در سطح سلولی می پردازد.
بررسی های سیتولوژی می تواند در تشخیص سلول ها و همچنین بیماریهای التهابی و عفونی مورد استفاده قرار گیرد.
آزمایش های سیتولوژی با نام آزمایش های اسمیر نیز شناخته می شود چراکه در آن تشخیص اغلب با استفاده از گستره تهیه شده از سلول های مورد نظر بر روی لام و بررسی میکروسکوپی آن انجام می شود.

 

توصیه های لازم جهت انجام:

• اولین ادرار صبحگاهی دور ریخته شود.
• 3 ساعت پس از دور ریختن ادرار اول ، ادرار دوم جمع آوری شود.
• برای آزمایش 3 نوبته در سه روز متوالی اقدام شود زیرا بیشترین امکان تشخیص را دارد.
• پیش از نمونه گیری مصرف مایعات به میزان کافی توصیه می شود ( تا 3 ساعت پیش از نمونه گیری 6 لیوان آب بنوشید).

 

شرایط نگهداری نگهداری نمونه و نحوه انتقال:
پس از نمونه گیری باید نمونه را هر چه سریع تر و حداکثر تا یک ساعت جهت بررسی به آزمایشگاه انتقال داد. در غیر اینصورت نمونه را در درون یخچال نگهداری کنید.

توجه: ظرف حاوی نمونه می بایست با رعایت اصول ایمنی و بهداشتی به آزمایشگاه منتقل شود. هم چنین توجه شود حتما روی ظرف اسم و مشخصات و نوبت آزمایش مشخص شود.

3-نمونه ادرار 24 ساعته

نمونه ادرار 24ساعته برای تشخیص بسیاری از بیماری ها مخصوصا بیماری کلیوی مورد استفاده قرار میگیرد.

توصیه های لازم جهت نمونه گیری:

• نمونه باید دقیقا طی 24 ساعت جمع آوری گردد. به همین منظور گالن هایی از سوی آزمایشگاه در اختیار شما قار میگیرد که برخی ازآنها حاوی مواد نگهدارنده مایع یا جامد است، نکته مهم این است که شما نباید تحت هیچ شرایطی این مواد را خالی کرده یا بو کنید.
• برای جمع آوری ادرار 24 ساعته هیچ گاه از ظروفی غیر از ظرف های که ازمایشگاه در اختیار شما قرارمیدهد استفاده نکنید

 

نحوه نمونه گیری:

• ادرار صبحگاهی راس ساعت مشخص دور ریخته شود(مثلا ساعت 7صبح)، بعد از ان به مدت 24 ساعت ادرار در ظرفی که از طرف ازمایشگاه داده شده جمع آوری شود.
• آخرین نمونه ادرار صبح روز بعد در راس همان ساعت قبلی در ظرف ادرار ریخته شود.
• در مدت جمع آوری ظرف در جای خنک نگهداری شود.
• در مدت جمع آوری نمونه و در طی انتقال ظرف نمونه گیری در درجه حرارت 8-2 درجه سانتی گراد(دمای یخچال)نگهداری شود.

 

4-کشت و آزمایش کامل ادرار

(کشت چیست و علت انجامش)
آلوده شدن نمونه ادرار در هنگام جمع آوری آن علاوه بر اینکه روی نتایج آزمایش کامل ادرار اثر میگذارد از نظر تشخیص عفونت ها نیز اشکال ایجاد میکند.

بنابراین رعایت نکات زیر توصیه میشود:

الف- نکاتی که بانوان باید رعایت کنند:

• از خوردن اب و مایعات زیاد در شب قبل پرهیز کنید.

• برای جمع آوری ادرار ظرف استریل مخصوص در اختیار شما قرار میگیرد پس از شسنشوی دست ها با اب و صابون و خشک کردن انها درب ظرف ادرار را با احتیاط باز کنید این عمل را طوری انجام دهید که دست شما با سطح داخلی درب ان تماس نداشته باشد.

• با یک دست چین ها ی اطراف واژن را از هم جدا کرده و با دست دیگر یا دستمال کاغذی مرطوب پیشابراه را از جلو به عقب تمیزکنید اینکار را دوبار و هر دوبار با دستمال کاغذی خیس جدید تکرار کنید.

• پس از اینکه جریان ادرار شروع شد قسمت اول ادرار را دور ریخته و قسمت میانی ادرار را در ظرف استریل تا حجم حداقل 30میلی لیتر (حداقل نصف ظرف)بریزید.توجه داشته باشید که قسمت اخر ادرار نیز دور ریخته شود.

• درب ظرف را بسته و آن را به آزمایشگاه تحویل دهید.

 

ب- نکاتی که آقایان باید رعایت کنند:

• دست ها را با اب صابون شسته و با دستمال کاغذی خشک کنید
• درب استریل ادرار را باز کنید طوری که با قسمتهای داخلی درب ظرف تماس حاصل نشود . سر اندام جنسی را با دستمال کاغذی جدید تمیز کنید.
• قسمت اول ادرار را دور ریخته و قسمت میانی ادرار را بدون آنکه سر آلت به ظرف برخورد بکند به داخل ظرف بریزید حداقل حجم لازم 30میلی لیتر (تقریبا تا نصف)
• درب ظرف را بسته و به ازمایشگاه تحویل دهید.

5-نمونه ی مدفوع

رایج ترین کاربرد آزمایش مدفوع تشخیص انواع مختلف انگل های بیماری زا در روده است.افرادی که تحت آزمایش مدفوع قرار میگیرند باید برای مدت 7 الی 10 روز پیش از انجام آزمایش از درمان با روغن کرچک یا روغن معدنی, بیسموت منیزیم,ترکیبات ضد اسهال,تنفیه یا باریوم و مصرف آنتی بیوتیک خودداری نمایند.

توصیه های لازم جهت انجام آزمایش:

• بهتر است این آزمایش در سه نوبت انجام شود.
• نمونه مدفوع باید مستقیما در ظرفی که از طرف ازمایشگاه در اختیار بیمار قرار میگیرد جمع آوری شود. اگر بیمار بستری است ,نمونه را در یک ظرف جمع آوری نموده و سپس با استفاده از چوب مخصوص (ابسلانگ),نمونه را به ظرف برچسب دار منتقل نمایید.نمونه مدفوع نباید با ادرار یا اب الوده شود زیرا ادرار میتواند برخی از انگل ها ی فعال را از بین ببرد.
• بیماران باید نمونه جمع آوری شده را خصوصا در موارد مشکوک به اسهال خونی بلافاصله به آزمایشگاه تحویل دهند. اگر انجام آزمایش حداکثر تا 30 دقیقه پس از جمع آوری نمونه امکان پذیر نباشد,لازم است نمونه در یخچال قرار داده شود.

 

6-نمونه خون مخفی مدفوع

گاهی اوقات خونریزی های مختصری در بخش ها ی مختلف دستگاه گوارش اتفاق می افتد که به علت کم بودن با چشم دیده نمی شود ,بنابراین باید با روش ها ی ازمایشگاهی تشخیص داده شود.

توصیه های لازم جهت انجام آزمایش:

• بهتر است این آزمایش در سه نوبت انجام شود.
• برای انجام این آزمایش باید 48 تا 72 ساعت پیش از انجام آزمایش و در طی دوره جمع آوری مدفوع از خوردن گوشت قرمز، گوشت سفید (مرغ و ماکیان)، ماهی، تربچه، بروکلی، موز، چغندر(لبو)وگل کلم خودداری کرد.
• مصرف قرص ها ی آهن و فرفولیک، کپسول هماتینیک وفیفول، ایندومتاسین، کلشیسین، آسپرین، بروفن، کورتونها و ویتامین C باید 48 ساعت پیش از انجام آزمایش قطع شود.در صورت داشتن سابقه خونریزی از لثه 48 ساعت پیش از انجام آزمایش، از مسواک زدن و کشیدن نخ دندان اجتناب کنید.
• نمونه باید سریع به آزمایشگاه تحویل داده شود.
• نمونه مدفوع نباید با ادرار یا سایر مواد آلوده شود.

 

7-نمونه آنالیز مایع منی

آزمایش بر روی مایع منی به منظور تشخیص علت نازایی در درمان مورد استفاده قرار میگیرد. این آزمایش با نام تخصصی SEMEN ANALYSIS در آزمایشگاه مطرح است.

 

توصیه های لازم جهت نمونه گیری:

• خودداری از مقاربت و استمنا به مدت 7-3 روز
• نمونه با تحریک مصنوعی یا استمنا و بدون استفاده از مواد نرم کننده جمع اوری شود.
• نمونه باید در ظرف استریل دهانه گشاد پلاستیکی یا شیشه ای آوری شود و با در دست گرفتن ظرف دمای آن به دمای بدن برسد.
• ضروری است که تمام مایع انزال شده، جمع اوری شود در غیر اینصورت باید به ازمایشگاه اطلاع داده شود.
• بهتر است نمونه در آزمایشگاه جمع اوری گردد. در غیر اینصورت باید در عرض حداکثر نیم ساعت از جمع آوری در حالی که بصورت گرم (در جیب نزدیک بدن)حمل می گردد به ازمایشکاه تحویل داده شود.
• از قرار دادن نمونه در ظرف سرد و همچنین در دمای بالاتر از 40 درجه سانتی گراد خودداری شود.
• در صورتیکه بررسی میکروب شناسی مد نظر باشد باید ابتدا فرد ادرار کرده، سپس دستها و ناحیه تناسلی خود را با اب و صابون شستشو داده، سپس خوب ابکشی نموده و با حوله یا دستمال تمیز خشک نمایید و نمونه در ظرف استریل جمع آوری کند.
• نمونه جمع آوری شده توسط کاندوم برای آزمایش مناسب نیست.
• در بعضی موارد پس از بستن لوله ها در مردان، این آزمایش درخواست میشود. انجام آزمایش منی در این افراد مانند آزمایش معمولی منی است با این تفاوت که:
• این ازمایش حداقل دو ماه پس از بستن لوله ها انجام شود.
• در طی 24 ساعت پیش از انجام آزمایش نباید نزدیکی صورت پذیرد یا منی به هر دلیل دفع گردد.
• در صورتیکه نمونه در خارج آزمایشگاه تهیه شده است، باید هر چه سریعتر به آزمایشگاه منتقل شود.
•  

توجه:نمونه مایع منی که از زمان جمع آوری آن بیش از نیم تا یک ساعت گذشته باشد فاقد ارزش تشخیصی است.

 

8-نمونه گیری هورمون پاراتیروئید PTH

هورمون PTHاز غده پاراتیرویید در پاسخ به کاهش کلسیم خون ترشح میشود. افزایش کلسیم خون ترشحی آن را کاهش می دهد.در بررسی متابولیسم کلسیم، بیماری های استخوان و بیماری های کلیوی انجام این تست کاربرد دارد.

رعایت نکات زیر را برای انجام این آزمایش ضروری است:

• ناشتایی به مدت حداقل 10 ساعت
• نمونه گیری بین ساعت 10-8 صبح انجام میگیرد.
• همراه این تست بهتر است کلسیم سرم و ویتامین D نیز اندازه گیری شود.

 

9-پتست پرولاکتین Prl

پرولاکتین یک هورمون مترشحه از هیپوفیز است که تضمین کننده سلامت جنسی در افراد، تولید شیر در خانم ها، تقویت سیستم ایمنی بدن و… نقش دارد. پرولاکتین را اختصارا PRL یا هورمون لاکتوژنیک هم  می‌گویند. پرولاکتین اصولا به زنان کمک می‌کند تا بعد از زایمان، شیر داشته باشند و وجود آن برای سلامت باروری مردان و زنان لازم است. آزمایش پرولاکتین به‌خاطر بررسی میزان پاسخ‌گویی بدن نسبت ‌به درمان تومور انجام می‌شود. علاوه ‌بر این، آزمایش پرولاکتین درصورت وجود مشکلات باروری و قاعدگی نامنظم نیز باید انجام بشود. به‌کمک آزمایش نام‌برده امکان تشخیص سایر مشکلات غده‌ی هیپوفیز و هیپوتالاموس هم وجود دارد.

شرایط انجام تست:

• مصرف برخی از داروها سبب افزایش و یا کاهش میزان پرولاکتین میشوند. لطفاً با پزشک خود مشورت کنید.
• آرامش خود را طی نمونه برداری حفظ کنید زیرا ترس و استرس سبب افزایش سطح پرولاکتین میشوند.30 دقیقه قبل نمونه برداری در ازمایشگاه نشسته باشید تا بدن به حالت ریلکسیشن برسد.
• ترشح این هورمون در طی روز متغییر است. نمونه گیری باید حدود 3-2 ساعت پس از بیدارشدن از خواب شبانه انجام شود. شب قبل هم حتما به مقدار کافی (6 تا 8 ساعت) بخوابید.
• 12 ساعت قبل از آزمایش مولتی ویتامین ها و مکمل های غذایی حاوی ویتامین B12 مصرف نشود.
• تحریک پستان در شب قبل انجام نشود.
• از پوشیدن لباس تنگ و سوتین در شب قبل از انجام آزمایش خودداری کنید.

 

10-تست اسکاچ، نمونه گیری کرمک(اکسیور)

تست اسکاچ تستی است که برای بررسی وجود نوعی کرم به نام کرم سنجاقی که از انواع کرم های سوزنی است، درخواست میشود.
کرم سوزنی کرمی است که در مدفوع وجود دارد و برای تخم ریزی به ناحیه مقعد میرود و در آن جا تخم ریزی میکند. این کرم معمولا در شب حرکت میکند و باعث تحریک و خارش در ناحیه مقعد میشود.
تخم ریزی کرم درصبح و ناحیه مقعد می باشد و معمولا تخم در ناحیه چین های مقعد باقی می ماند و باعث اذیت شدن آنها می شود. پزشک با مشاهده علائم و خارش در خواست تست اسکاچ را می هد که باید از ناحیه مقعد نمونه گیری شود.

نکات ضروری جهت انجام تست:

• بهترين زمان براي اين نمونه برداري،هنگام صبح (زمان برخاستن ازخواب) و قبل ازحمام، شستشو، دفع مدفوع و شستن ناحيه مقعد ميباشد.
• نوارچسب اسکاچ (شيشه اي) را بوسيله انگشت دست (حتما دستکش يکبارمصرف استفاده شود) برروي مقعد بچسبانيد .
• نوارچسب را به صورت کامل درناحيه اطراف مقعد فشاردهيد تا ذرات و پوسته ها جذب نوار گردد و سپس نوارچسب اسکاچ (شيشه اي) را به روي لامها چسبانده و به آزمايشگاه بياوريد.
• لازم به ذکر میباشد جهت آزمايش اکسیور، 2 لام به بیمارداده میشود که در 2 روز متوالی باید انجام گردد .

11-تست تحمل گلوکز

تست تحمل گلوکز خوراکی (Glucose tolerance test ) یک آزمون پزشکی است که در آن گلوکز به بیمار داده میشود، و سپس نمونه خون گرفته میشود، و سرعت پاکسازی آن از خون بررسی میگردد. از این تست معمولا برای تشخیص دیابت، مقاومت به انسولین و اختلال سلول های بتا استفاده می شود.

شرایظ انجام تست:

• حداقل 10-16 ساعت ناشتایی
• حداقل 3 روز بدون محدودیت در رژیم غذائی ( حداقل 150 گرم مواد قندی در روز(
• حذف داروهای اختلال زا ( با نظر پزشک معالج) حداقل سه روز قبل از انجام تست.
• انجام تست در حالت نشسته و یا خوابیده.
• در مورد بانوان ، حداقل 3 روز بعد از پایان قاعدگی

پس از گرفتن نمونه اول جهت تعیین میزان قند خون ناشتا، آقایان و خانمهای غیر باردار 75 گرم گلوکز محلول در 250 تا 300 میلی لیتر آب را طی 5 دقیقه میل میکنند. مقدار گلوکز در کودکان  برابر با 1/75  گرم در کیلوگرم وزن بدن ( ماکزیمم تا 75 گرم) است.
تست بین ساعتهای 8 تا 9 صبح انجام میشود. 120 ، 60  و 30 دقیقه پس از نوشیدن محلول گلوکز نمونه گیری نوبت دوم صورت میگیرد. طی مرحله انجام تست لازمست که بیمار در حالت بدنی غیرفعال و بدون استرس قرار داشته باشد.

12-    آزمایش PSA

PSA یک پروتئینی است که در درجه اول به ‌وسیله سلول‌های پروستات ساخته می‌شود. پروستات غده کوچکی است که پیشاب راه (urethra) را در مردان احاطه و مایع تشکیل دهنده منی را تولید می‌کند. اغلب PSA ساخته شده بوسیله غده پروستات به درون مایع سمینال آزاد می‌شود با این وجود مقدار کمی از آن در خون یافت می‌شود. هدف از انجام این تست اندازه‌گیری سطح  PSAخون است.
PSA به عنوان یک تومورمارکر برای غربالگری و ارزیابی سرطان پروستات استفاده می‌شود. افزایش  قابل توجه  PSAبا سرطان پروستات همراه است با این وجود در هایپرپلازی خوش‌خیم پروستات (BPH) و پروستاتیت این افزایش مشاهده می‌شود.

نکات ضروری برای انجام تست:

• در مواردیکه معاینه پروستات انجام شده باشد باید این آزمایش را حداقل یک هفته به تعویق انداخت.
• حداقل باید 48 ساعت از آخرین انزال گذشته باشد.
• تا 48 ساعت قبل از آزمایش از پیاده روی طولانی و دوچرخه سواری پرهیز کنید.